Herodotos

Tijdens zijn leven zag Herodotos (*484–†425 vgt, ‘Herodotus’ is de Latijnse versie) veel van de wereld die toen bij de Grieken bekend was. Hij werd geboren in Halikarnassos (het huidige Bodrum in Turkije), woonde tijdelijk op Samos, bezocht Athene, Delphi, en Sparta, maakte reizen naar Egypte, Babylon, en de noordelijke Zwarte Zee–kust, en vestigde zich uiteindelijk in Thourioi, in Zuid-Italië, waar hij stierf. Hij was geïnteresseerd in de oorlogen die de Grieken voerden met barbaroi (= ‘niet-Grieken’), vooral in de achtergronden en oorzaken van het actuele conflict in die jaren: de botsing tussen oost (Perzen) en west (Grieken). Herodotos ontpopte zich als onderzoeker en schreef — aan de hand van zijn eigen waarnemingen, interviews met informanten, vertellingen, en geschreven bronnen — een omvangrijk verslag dat bekend zou worden onder de titel Historiai (= ‘Onderzoekingen’). Het beslaat het toenmalige recente verleden en de gewoonten van Grieken, Perzen, Egyptenaren, en Scythen. Omdat Herodotos één van de eersten was die probeerden wetenschappelijk verslag te doen van het verleden, wordt hij wel gezien als ‘Vader van de Geschiedenis’.

Hoe moeten we ons het uiterlijk van Herodotos voorstellen? Er is niets bekend over zijn verschijning, maar het is wel mogelijk een paar conclusies te trekken. Herodotos moet een rijk man zijn geweest, want de reizen die hij maakte waren duur en hij had blijkbaar zijn handen vrij om zich met zijn tijdrovende onderzoek bezig te houden. Hij had wellicht invloedrijke vrienden onder wiens bescherming hij zich vrij en veilig door de wereld kon bewegen. Verder had hij voldoende onderwijs genoten om te kunnen lezen en schrijven. Herodotos behoorde dus duidelijk tot de bovenlaag van de samenleving en zijn uiterlijk moet daarbij hebben gepast. Dit uiterlijk is regelmatig afgebeeld op beschilderd keramiek uit zijn tijd. Een man van aanzien in het klassieke Griekenland droeg gewoonlijk een himation: een dunne, lange mantel dat losjes om het lichaam werd gewikkeld. Vaak bleef een deel van het bovenlichaam ontbloot, maar soms droeg hij onder de mantel een chiton: een lang, geplooid hemd tot op de enkels, met een gordel om het middel. Hij droeg daarbij (als oudere man) een snor, een volle baard, en halflang haar met een haarband. Ingewikkelde vlechtpatronen in het haar waren in de vijfde eeuw vgt inmiddels uit de mode geraakt.

Welke stijl was algemeen gangbaar in de tijd van Herodotos? De schilderingen op het eerder genoemde keramiek uit de vijfde eeuw vgt zijn veelal uitgevoerd in de zogenaamde ‘roodfigurige stijl’. Deze stijl kenmerkt zich — naast de oranje–rode basiskleur van de figuren (de kleur van de klei) — door een behoorlijk realistische weergave van de werkelijkheid, neergezet met zwarte en deels purper–rode of witte, soepele penseelstreken. De afgebeelde houdingen van mensen zijn hier en daar toch wat onnatuurlijk en lichaamsdelen werden vaak (maar niet altijd) wat geforceerd in zijaanzicht weergegeven. Een rechte neus was duidelijk het schoonheidsideaal. De afbeeldingen suggereren nauwelijks diepte en bevatten nooit perspectief. De achtergrond is steeds effen zwart.

De volgende details zijn in het gereconstrueerde portret opgenomen. De kleding en het kapsel van Herodotos zijn weergegeven aan de hand van de voorbeelden op het beschilderde keramiek uit de klassieke periode. Daarbij heeft hij twee voorwerpen die passen bij een reiziger: de petasos — een strohoed met brede rand die aan het koord op de rug kon worden gehangen — en een wandelstok. Verder is Herodotos uitgebeeld alsof hij op het punt staat een notitie te maken op een wastablet (nee, het is geen laptop!) met een stylus — een puntig schrijfgereedschap van riet, been, of metaal.