Jezus van Nazareth

Als zoon van een bouwvakker bracht Jezus van Nazareth (*6 vgt–†30 gt, zijn ouders noemden hem ‘Yeshua’, in het Aramees) zijn jeugd door in de Romeinse provincie Galilea, in een dorp genaamd Nazareth (tegenwoordig Al-Nasira, een Arabische stad in Israël). Hij werd opgevoed binnen de traditionele joodse cultuur en religie. Niettemin sloot hij zich als volwassene aan bij de aanhangers van een alternatieve prediker. Vervolgens nam hij zelf de rol van hervormer op zich en trok met zijn eigen trouwe volgelingen door de streek. Jezus van Nazareth onderwees de waarde van armoede, barmhartigheid, en geweldloosheid, hij hielp zieken te genezen met zijn overtuigingskracht, en hij kondigde de komst aan van een ‘Koninkrijk van God’. Hij was een charismatisch leider en hij werd erg populair bij het gewone volk, maar zijn leerstellingen trokken het gezag van zowel de religieuze als de politieke machthebbers in twijfel. Toen Jezus van Nazareth uiteindelijk naar Jeruzalem optrok, waar hij publiekelijk protesteerde tegen commerciële activiteiten binnen de tempel, was voor de klasse van joodse opperpriesters de maat vol. Zij leverden Jezus van Nazareth uit aan de Romeinse gouverneur en die was op zijn beurt graag bereid hem ter dood te brengen. Na zijn dood bleef zijn gevolg zich uitbreiden en het maakte zich langzamerhand los van het jodendom, gestimuleerd door mythische levensbeschrijvingen die in omloop werden gebracht. Jezus van Nazareth kreeg in deze (Griekse) geschriften met terugwerkende kracht de rol toebedeeld van bevrijder en ‘Gezalfde’ (Christos). De gemeenschap van ‘christenen’ zou onverwacht uitgroeien tot één van de grootste van de wereldreligies, met veel invloed in Europa en Amerika. Wilson geeft een uitvoerige analyse van deze historische Jezus.

Hoe moeten we ons het uiterlijk van Jezus van Nazareth voorstellen? In de teksten van zijn volgelingen wordt niets vermeld over zijn lichaamsbouw, zijn kleding, of zijn haardracht. Wel is duidelijk dat Jezus van Nazareth zich kleedde als een man van eenvoudige komaf. Waarschijnlijk werkte hij eerst, net als zijn vader, in de bouw en hij bekritiseerde mensen die probeerden met hun kleding aandacht te trekken. De kethoneth was het gewaad dat een joodse ambachtsman toen gewoonlijk droeg. Het was een lang hemd met wijde, halflange mouwen en een brede riem of een sjerp om het middel. De kethoneth reikte tot de knieën en was naar joods voorschrift — maar ook passend bij de mode in de hele regio — voorzien van franje aan de zoom. Soortgelijke kledingstukken zijn weergegeven op de Zwarte Obelisk van Shalmaneser III. Sandalen waren het gangbare schoeisel. Joodse mannen van middelbare leeftijd droegen een volle baard, een snor, en het haar niet langer dan tot in de nek. Lang, onverzorgd haar werd niet gewaardeerd, behalve als teken van rouw.

Welke stijl was algemeen gangbaar in de tijd van Jezus van Nazareth? De joodse traditie stond niet toe dat mensen werden afgebeeld. Een joodse kunstenaar maakte daarom nooit portretten. Toch had een niet-joodse tijdgenoot wèl een portret van Jezus van Nazareth kunnen maken. Een Romein ligt dan het meest voor de hand, want ook de vroege christenen bleven tenminste nog twee eeuwen beeldloos. De vele fresco's die bewaard zijn gebleven in Pompeii kunnen goed dienen als voorbeeld van de Romeinse schilderkunst in de eerste eeuw gt. Deze Romeinse stijl is behoorlijk realistisch en kenmerkt zich door kleurige afbeeldingen die zijn opgebouwd uit transparante, schetsmatige penseelstreken. Sommige details zijn niet helemaal levensgetrouw, door de vlugheid waarmee ze werden weergegeven, maar aan het afbeelden van gezichten werd veel tijd besteed. De voorstellingen bevatten diepte, gesuggereerd met schaduwen en nabootsing van natuurlijke lichtval. De regels van de perspectief werden alleen toegepast bij de weergave van (elementen van) architectuur. De achtergronden werden over het algemeen nauwelijks uitgewerkt en bestaan vaak alleen uit een overgang tussen twee of meer kleuren. De voorstellingen werden meestal decoratief omkaderd.

De volgende details zijn in het gereconstrueerde portret opgenomen. Jezus van Nazareth is afgebeeld als leermeester, gekleed in een kethoneth, met een sjerp om zijn middel, sandalen aan zijn voeten, en een eenvoudige, maar verzorgde haardracht die past bij zijn leeftijd en afkomst. Religieuze symbolen (zoals nimbus, kruis, troon, lam, of bijbel) zijn niet in de reconstructie verwerkt, want de mogelijke maker van het portret is een waarnemer, geen gelovige.